با نام خداوند عالی اعلی
گفتار اول -(2) :
مناجات با خدا در روایات و عرف متدینان
در عرف و ادبیات دینی ما، اغلب مناجات در مورد نجوا و
سخنان خصوصی انسان با خدا به کار می‌رود و شرایط روحی خاص و شرایط بیرونی ایجاب
می‌کنند که انسان آهسته با خداوند سخن گوید. مثلاً وقتی انسان می‌خواهد در پیشگاه خداوند
به گناهان خود اعتراف کند، چون مایل نیست دیگران از گناهان و عیوب او باخبر شوند،
آهسته در پیشگاه خداوند به گناهانش اعتراف می‌کند و به‌هیچ‌وجه با دادوفریاد
گناهانش را برنمی‌شمارد تا دیگران از آنها مطلع گردند.
همچنین گفت‌وگوهای عاشقانه بین عاشق و معشوق به‌صورت رمزی و خصوصی مطرح می‌شوند و هنگامی که بنده عاشق در برابر معشوق و معبود خود قرار گرفته، آهسته به نجوای با معشوق می‌پردازد و طبع این گفت‌وگوهای عاشقانه و محبت‌آمیز ایجاب نمی‌کند که بلند و به‌گونه‌ای ادا شوند که اغیار از آنها باخبر شوند.
در مقابل مناجات، «ندا» به صدایی گفته می‌شود که بلند و فریادگونه
است که انسان از راه دور کسی را صدا می‌زند و یا از راه نزدیک، ولی نه به‌قصد
رساندن صدا به طرف مقابل، بلکه با انگیزه‌ای دیگر، مانند آرام شدن و تخلیه روانی
صدای خود را بلند می‌کند.
بر این اساس، وقتی انسان خدا را ندا می‌دهد و با صدای بلند
و فریادگونه او را می‌خواند که گرفتاری‌ها و سختی‌ها او را در کمند خود گرفته‌اند
و او برای رهایی از گرفتاری‌ها و سختی‌ها و با ناراحتی خداوند را به فریادرسی خود
فرامی‌خواند. در برابر این دو واژه، «دعا» دارای مفهوم عام و معنایی گسترده است و
به خواستن با هر زبانی و با هر کیفیتی، خواه از راه دور باشد یا نزدیک و خواه بلند
باشد و خواه آهسته، دعا اطلاق می‌گردد.
در آغاز مناجات شعبانیه هر سه واژه «دعا»، «ندا» و «مناجات» به کار رفته است و معصوم (علیه السلام) می‌فرماید:
وَاسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُک وَاسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُک وَأَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُک؛(1)
»و بشنو دعایم را آن‌گاه که تو را می‌خوانم و بشنو ندایم را آن‌گاه که تو را ندا می‌کنم و رو به من آور آن‌گاه که با تو مناجات می‌کنم «.
